تبارشناسی امر سیاسی‌؛ بررسی موردی کردستان ایران در سدە بیستم

شاهو حسینی*

چکیدە:

بدون تردید نمی‌توان از امر سیاسی و تبار آن در میان ملت کرد در ایران سخنی بەمیان آورد، اما زمینەها و عوامل تاثیرگذار برآن را بررسی نکرد، شاید بتوان گفت کە کمتر پدیدەای درسدە بیستم بە اندازە دیکتاتوری، تلاش برای استحالە، هویت و سوژەزدایی، برساختن، ابژەکردن و ذوب ‌کردن کردهابە مثابە یک ملت درهویتی بەنام ایرانی و بەکام فارس برای کردهامصیبت بار بودە، روندی کە محصول روبەرو شدن ظاهری و فورمالیتە "ایران" با مدرنیته و واکنش بە تحقیر وتضعیف این "ایران" در تقابلات فرهنگی، سیاسی و نظامی از دورە حکومت قاجار بەبعد و تلاش برای مدرنیزاسیون ایران جهت دستیابی مجدد بە سروری و سیادت برباد رفتە سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بود. تلاش های نخبگان ابزاری و فکری ایرانی برای نوسازی در نهایت زمینەهای لازم را برای ظهور حکومت رضاشاه فراهم کرد، دولتی شبەمطلقە و شبە مدرن کە درصدد یکدست کردن عینی و ذهنی "ایران" بود. در ایران، مدرنیتە گزینشی و دولتی منجر بە قبضە قدرت سیاسی، شکل‌گیری نظامی دیکتاتوری، سوژەزدایی از فرد و جامعە، استحالە اقلیت‌های ملی در هویت برساختە حکومتی و در نتیجە شکل‌گیری گسلهای منازعات فعال گردید، گسلهایی کە حول آنها اندیشەو ایدئولوژیهایی درتقابل باحکومت شکل‌گرفتند، یکی ازاین گسلها گسل‌منازعە هویتی‌اقلیتهاملی بود. بەعبارتی‌دیگر تاریخ ملیتها در ایران از یک سو تاریخ ابژکتویتە و  برساختەشدن بود، روندی کە در آن از یک سو نهاد حکومت بەعنوان سوژەای مستقل از جامعە درصدد برساختن ابژەای از فرد و جامعە مطابق اندیشە و ایدئولوژی خود بود، از سوی دیگر مبارزەدر مقابل نظام سیاسی حاکم بر ایران کە بر تکثرگرایی و ابژەزدایی تاکید می‌کرد. در این میان کردها اولین اقلیت ملی بودند کە با تاکید بر سوژگی و استقلال در تفکر، اندیشە و مظاهر عینی ملی خویش همچون زبان و فرهنگ خود بە تقابل با استحالە رضاشاهی برخواست.

کلید واژە: تبارشناسی، امر سیاسی ، سوژە، ابژە ، دمکراسی، تکثرگرایی، کردستان

  http://politeiajournal.com/wp-content/uploads/2019/01/Politeia-2-Farsi-3.pdf?fbclid=IwAR1KJxPe0suem2PaYYmWPyk0siM6quH-3u7ypHEglHGa48xQlMnnJm17Pkk

---

*  روزنامەنگار
ایمیل نویسندە: shaho_huseni@yahoo.com

دێمۆکراسی شۆڕشگێرانە

(دێمۆکراسی بەستێنێک بۆ شۆرش نەک بیانوویەک بە ملکەچ بوون)

شاهۆ حوسێنی

پێشەکی:

ڕەنگە بەشی هەرە زۆرمان بەهۆی دۆخی سیاسی کۆمەلگای کوردی تا ئەمرۆ وشەی دیمۆکراسی و ئەو دەستەواژانەی دێمۆکراسیان پێوە زیادکراوە وەک دەسەڵاتی دێمۆکراتیک، سۆسیال دیمۆکراسی، لیبراڵ دیمۆکراسی و ....هتد بیستوە و ڕەنگە بۆ فامی ماناکەش پەنامان بۆ فەرهەنگی وشە یان تێئۆرێ سیاسێکان، کەسایەتێ سیاسێکان یان خوێندەوارانی سیاسی بردبێت و لە ئاکامدا گەیشتبینە ئەو دەرئەنجامەی کە دێمۆکراسی بەمانای گەریانی ئازادی دەسەڵات لەناو کۆر و کۆمەڵە سیاسێکان، حیزب و ڕێکخراوەکانی ناو کۆمەڵگا بە مەبەستی پاراستنی ئازادێکانی تاک و کۆمەڵگا کە هەموو بوارەکانەوە بێت.

دێمۆکراسی بەستێنێکی مەعریفی بۆ شۆرش:

پەرەی نارزایەتێکان لە دەیەی شەستی زایینی بەولاوە لەناو وڵاتە دێمۆکراتیکەکان و بەردەوام بوونیان لە وڵاتەکانی وەک یۆنان و فەرانسە لە سەدەی بیست و یەکەم‌دا بە دژ هاڵاواردنەکانی ناو کۆمەڵگا، بوو بەبیانوویەک تا میگۆئێل ئابێنسوار بە نووسینی کتێبێک لەژێر ناوی(Demokratie gegen den Staat Marx und das machiavellische Moment) دێمۆکراسی بەدژ دەوڵەتی مارکس وکاتەکانی ماکیاوێلی خوێندنەوەیەکی نوێی لە دێمۆکراسی خستە ڕوو، دەلاقەیەکی جیاواز کە لەوڕا بۆ جارێکی تر حەول درا دێمۆکراسی بگەڕێندرێتەوە ئامانجی سەرەکی و سەرەتایی کە وەک ڕەوتێک بەرهەم هات بۆ پێش گرتن بە ڕەوتی ئۆبژە ساز کردن لەلایەک لەناو ئەندێشە و ڕوانگەکانی مارکس و ماکیاوێلی‌دا وەک نبیادنەری دوو دەسەڵاتی پاوانخواز و سەرەروو کە یەکیان دەسەڵاتی دیکتاتۆرییەتی حیزبی کۆمۆنیستە و ئەوی تریشی دەسەڵاتێکی فاشیستی و لەلایەکی تریش بێ ناوەرۆک کردنی دیمۆکراسی لەناو دەسەڵاتەکانی لیبراڵ دیمۆکراسی‌دا، لەڕاستی‌دا ئابێنسوار تێدەکۆشیت کە بە گەڕاندنەوەی دێمۆکراسی بۆ سەرچاوە مەعریفی و کردەییەکەی، تواناییەکانی دێمۆکراسی وەک بەستێنێک بۆ شۆرش بۆ ڕاسانەوە و هەستانەوە بەدژ ئەو دۆخەی کە خەریکی سوبژە سڕینەوەیە لە تاک بەهێز بکاتەوە. لەڕاستی‌دا دێمۆکراسی گونجاوترین بەستێنە بۆ شۆڕش و سەیروورەتی بەردەوامی سوبژیکتویتە، بەباوەری ئابێنسوار دیمۆکراسی پیکهاتە و ڕێکخراوەیەکی کۆک و ڕیک و پێک نیە، بەڵکە کەش و بەستێنێکە کە شاروومەندان دەتوانن و دەبێت بەردەوام لە شۆڕش و بەربەرەکانی دا بن، لەڕاستی‌دا ئابێنسوار بەدژ ئەو ڕەوتە دەوەستێتەوە کە دیمۆکراسی بە دەوڵەت و دەسەڵاتی حکوومی دەبەستێتەوە، دەشێ بگوترێت کە ئابێنسوار دێمۆکراسی لە چوارچیوەی دەوڵەت ڕزگار دەکات. بەباوەری ئابینسوار، دیمۆکراسی کردەوەیەکی ڕادیکاڵ نییە بۆ سنووردارتر کردنی دەسەڵاتی دەوڵەت، پاوانخوازێتی و سەرەرۆیی دەسەڵات، کە کردەوەیەکی شۆڕش‌گێرانەیە بە دژ هەموو ئەو ڕەوت و کردەوانەی کە حەولی یەک‌‌دەست کردن، ڕیک‌خستن و یەکپارچەکردنی تاکەکان دەدات، لەڕاستی‌دا ئابێنسوار دیمۆکراسی وەک ئەندێشە و هزرێکی شۆرشگێرانە پێناسە دەکات کە بەر بە دەسەڵاتەکانی سیاسی و کۆمەڵایەتی دەگرێت کە حەولی سڕینەوەی کەلێن و قەڵشەکانی ناو کۆمەڵگا دەدەن. [1]

خوێندنەوەی ئەندێشە و ڕوانگەی ئابێنسوار دەرخەری ئەو ڕاستێیە کە بەپێجەوانەی زۆر روانگە و بۆچوونی کاڵی ناو شەقامی سیاسی کوردی کە دێمۆکراسی بە بنیانوویەک بۆ ملکەچی و سەردانواندن لەبەرامبەر دەسەڵات و دەوڵەتا دەبینن، ڕەوتێک کە هێز و وزەی بزاڤی ڕزگاریخوازی کوردی بە فێڕۆ دەدات، دەکرێت ببێتە بنەمایەکی مەعریفی و سەرچاوەیەکی بزوێنەر بۆ شۆڕشێکی فرە رەهەند و ڕاستەقینە بۆ سڕینەوەی بیانوو و توانییەکانی هێژمۆنی دەسەڵاتی حکوومەت، پاوانخوازێتی و دیکتاتۆرییەت.

---

[1] _ https://www.zeit.de/2012/35/Miguel-Abensour-Demokratie-gegen-den-Staat