شاهۆ حوسێنی
سەرکەوتنی شۆرشی گەلانی ئێران لە ڕیبەندانی ساڵی ١٣٥٧
بەرهەمی هێژمۆنی و پەرەی عەقلییەتی زەروورەتی گۆرینی رژێمی پالەوی بوو کە لەناو
کۆمەلگا و کۆمەڵانی خەڵکی ئێران‌دا بە هەموو کەمینەکانەوە پەرەی ئەستاند و مسۆگەر
بوو، واتە لەپاش ئەوەکە دوو حەولی سەرەکی کە یەکیان لە دەیەی سی لەلایەن مووسەدیق
و ئەوی‌تر لە دەیەی چل لەلایەن عەلی ئەمینی بۆ پاشەکشە بە دەسەڵاتی سەرە ڕۆ و
پاوانخوازی حەمەڕەزاشا حەتتا بەشێوەیەکی لانی‌کەمی شکەستی هێنا، لە دەیەی چل و
سەرەتاکانی دەیەی پەنجا ڕیکخراوە ڕادیکاڵ و چەکدارەکانی کە ئامانجیان ڕووخاندنی
حکوومەتی پاشایەتی بوو کەوتنە جمووجۆڵ و هێرش کردنە سەر دەسەڵات بە شێوەی
جۆراوجۆر، ئەو عەقلییەتە واتە عەقلییەتی ڕووخاندنی دەسەڵاتی پاشایەتی بەرەبەرە و
لە نێوەراستی دەیەی پەنجا را لەناو کۆمەڵگا هێژمۆنی پەیدا کرد و لە کۆتایی‌دا
ساڵی ٥٧ بەڕژانە سەرشەقامەکانی خەڵک و بەردەوام بوونیان لەسەر ئیرادەی ڕووخاندنی
دەسەڵاتی پاشایەتی، کۆتاییان بەو دەسەڵاتە هێنا.
لە ساڵی ٥٨
ڕیکخراوە تووندئاژوێکان توانیان بە کۆدەتایەکی پۆلۆیستی شۆرشی گەلانی ئێران کە شۆرش
بەدژ دیکتاتۆرییەت و پاوانخوازێتی بوو، دەستی بەسەر‌دا بگرن و پاوانی بکەن، دیارە
ئۆپۆزیسیونی کورد هەر لەسەرتاوە لەناوەرۆکی ئەو ڕژێمە گەیشتبوو بۆیەش دەنگی بە
ڕێفراندۆمی کۆماری ئیسلامی نەدا و هەر زوو ڕەێچکەی خەباتی دیمۆکراتیکی هەڵبژارد.
لەگەڵ پەرەگرتن و مسۆگەرتر بوونی دەسەڵاتی کۆماری
ئیسلامی و لەپاش کۆتایی شەر بەرە بەرە ناڕزایەتی و دەرکەوتنی کۆمەڵانی خەڵک بەدژ
هێندێ لە سیاسەتەکانی کۆماری ئیسلامی دەستی پێ‌کرد( هەلبەت ئەوە بەو مانایە نیە کە
ڕیکخراوەکانی وەک موجاهیدن و چریک کەکان و بڕی ریکخراوەی تر خوازیاری ڕووخاندنی
کۆماری ئیسلامی نەبوون، لێرە مەبەست کۆمەڵانی خەڵکە)، ئەم دەرکەوتنە ناڕزایەتیانەی
کۆمەڵانی خەڵک بەتایبەتی لە کۆتایی بەهاری ساڵی ١٣٧١ لە شارەکانی مەشهەد، ئەراک،
مۆبارەکە و تاران یەکەم دەرکەوتنی بەرین بوو بەدژ
ئاوسانی سەرووی ٥٠ لەسەد لە سەردەمی هاشمی رەفسەنجانی و لەپاش هاتنە
سەرکاری کۆماری ئیسلامی کە بەشێوەیەکی تووند سەرکووت کرا. ساڵەکانی ١٣٧٣ و ١٣٧٤
ناڕزایەتێ کۆمەلایەتێکان بە دژ دۆخی نالەباری ئابووری و بەمەبەستی ناڕزایەتی دەربین
بە دۆخی خراپی ژیان لە قەزوێن و ئیسلام شار سەری هەلداوە. بەڵام بەرە بەرە کە
بەرەو پێشتر دەێین دەردەکەوێت کە ناڕزایەتێکان لە نیوەی دووهەمی دەیە حەفتا ڕا
ئیتر رەنگ و بۆی سیاسی تۆخ بەخۆیەوە دەگرێت لە ناو زۆرینە خاوەن دەسەڵات واتە
فارسەکان‌دا( دیارە کوردەکان هەر لە ساڵی ٥٨ ڕا بوونە دژبەری کۆماری ئیسلامی) کە
دەکرێ ئاماژە بە ناڕزایەتێکانی ساڵەکانی ٧٨ و ٨٨ بکریت کە ئەگەرچی سیاسیش بوون
بەڵام ئامانجیان ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامی نەبوو، بەڵکە ناڕزایەتی دەربرین بە دژ
دۆخێک و گۆرینی ئەو دۆخە بوو.
بەڵام ناڕزایەتێکانی نیوەی دووهەمی دەیەی نەود بەرەبەرە
ترووسکایی گوزار بەرەو عەقلییەتی گۆرینی دەسەڵات و ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامیان تیا
دەرکەوت. بە تایبەت ناڕزایەتیکانی خەزەڵوەری ئەو ساڵ کە هەم لە بەرین بوونەوەی‌دا،
هەم لە دەرکەوتنی کۆمەلگا دا و هەم لەشێوەی هەڵسووکەوت‌دا کە هێرش کرایە سەر
حەوزەی پەروەردە کردنی ئاخوند، ماڵی ئیمام جوومعەکان کە نوێنەری خامنەیین و
ناوەندەکانی پۆلیس و بسیج. بەم شێوەیە دەشێ بگوترێ کە ناڕزایەتێکان لە ئێران
خەریکە بەرەو هیژمۆنی عەقڵییەت زەروورەتی ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامی دەچێت، ئەگەر
چی لەغیابی ئۆپۆزیسیونیکی رێک‌وپێک و گوتارێکی گشتگیر ئەمجارەش ناڕزایەتێکان
سەرکووت کران، بەڵام زۆر لەوەدەچیت کە هەر لەو بزاڤانەڕا گوتارێکی گشتگیر و
فۆرمێکی ڕواڵەتی کە بتوانێ پێشەنگایەتێکی لانی‌زۆری کۆمەڵگا بگرێتە ئەستۆ
دەربکەوێت، هەرچێکی هەیە ئێران لەبەر دەم ئاڵوگۆرێکی جیدی دایە کە بەستێنی
کۆمەڵایەتی، ئابووری، سیاسی و کلتووری ئێران دیاری کەری ئاسۆی ئەو ئاڵوگۆریە
دەبێت.
