۱۳۹۷ آذر ۱۲, دوشنبه

خەسارناسی کەڵکی گشتی وەرگرتن لە پارادایمەکان


شاهۆ حوسێنی
بێ گومان یەکێک لەو هەڵانەی کە بەردەوام بەشی هەرە زۆری خوێندەواران و ڕوناکبیرانی کورد تووشی دەبن ئەوەیە کە پێیان وایە پارادایمەکان بنەمایەکی جەهان شمولیان هەیە و بەکەڵک وەرگرتنی ڕواڵەت و کۆپیانە لەوان، لە هەر شوێن و لە هەر زەمانێکا دەتوانن کێشەکانی خۆیانی پێ بخوێننەوە و چارەسەریان بکەن، لەڕاستی‌دا ئەوە درێژەی هەمان کێشەی هێژمۆنی فۆرمالیسمی ئۆرتۆدۆکسی و ڕوبەرووبوونەوەی ڕواڵەتی و فۆرمالیتانەیە بەعام لەگەڵ مۆدێڕنیتە و مۆدێڕنیتەی سیاسی بە تایبەتی. ئەوە هەڵبەت بەو مانایە نیە کە ئێمە کەڵک لە پارادایمەکان وەرنەگرین، بەڵکە پێویستە کەڵکی درووست لە پارادایمەکان وەربگرین.
هەر پارادیمێک لە سێ ئاستا دەتوانێ کەڵکی لێ وەربگیرێت:
١_ ئانتۆلۆژی خۆمان، واتە لە درێژەی ڕەوشەنگەری کانتی‌دا تێ‌بکۆشین تا نیشان بدەین ئێمە وەک بوون لەناو جیهانێکی بەردەوام لە ئاڵوگۆڕی‌دا لە کوێین و کێین.
٢_ پرۆبلماتیزاسیون، پرۆبلماتیزە کردنی کێشە و ویستەکانمان لەپێوەندێکی نزیک دا لەگەڵ ئانتۆلۆژی خۆمان.
٣_ سۆبژێکتویتە، شەرعییەتی سووژە وەک بوونێک لەپێوەندی نزیک لەگەڵ هەموو بوونەکانی تر و  بەرهەم هاتوو لەسەر ئەساسی پێوەندی هەموو بوونەکان و کارتێکەر لەسەر پرۆلبماتیزە کردنی کێشە و ویست و خواستەکان.
ئەوەی ڕاستی بێت ئەگەر پاڕادایمەکان باس لە دۆخی ئیمکان دەکەن لە ڕۆژئاوا کە بەرهەم هێنی هزر، فەلسەفە و فەلسەفەی سیاسیە، ئەوا دۆخی کورد دەکرێت وەک دۆخی  داڕووخان باسی لێوە بکرێت، بەهۆی ئەوەکە هیچ بەرهەمێک و سەرچاوەیەکی زانستی بەرهەم هاتوو لەئاستی ئەندێشەدا وەک ئەندێشەیەکی کوردانە"کورد وەک سووژە و بکەرێکی سەربەخۆ  کە ناسینەری خۆی و پێناسەکەری جیهانی دەوروبەرێتی"، بوونی نیە هەرچی بنەما و ئەساسی فکری و جیهان بینی چالاکی سیاسی و ڕووناکبیری کوردە، کۆپی  ئیسلامی، عەرەبی، تورکی، ئێرانی، ئۆرتۆدۆکسی یان ڕۆژئاواییە، خوێندەاری کورد و ڕوناکبیری کورد حەولی نەداوە وەک بوونێکی بەرهەم هاتوو لەناو کۆمەڵگایەکی تایبەت و زەمانیکی تایبەتا بەرهەم هێنی خوێندنەوەیەکی کۆک لەگەڵ فۆرماسیونی هزری و ڕواڵەتی ئەو فۆرماسیون و پێکهاتەیە بێت کە تیا ژیاوە و گەورە بوە، فۆرماسیونیکی هزری و مەعریفی کە هەم پیناسەکەری خۆی بێت و هەم پیناسەکەری جیهانی دەرەوەی خۆی بێت و لەسەر ئەساسی ئەو پێناسە کردنەش جۆری پێوەندێکانی لەگەڵ جیهان و ئەوی تر ڕیک بخات.