گوتاری دیکتاتۆرییەت و سووژەی شۆرش

شاهۆ حوسینی

بێ گومان یەکێک لەگرینگ‌ترین چەمکەکانی هزر و ئەندێشەی فۆکۆ، چەمکی گوتارە، بەباوەری فۆکۆ گوتار کردوەگەلێکن کە بەشیوەیەکی سیستامتیک سووژە دەخوڵقێنن و خوڵقینەری سووژەکانن، بەباوەری فۆکۆ گوتار لەبارەی سووژەکان نادوێت‌و پێناسەیان ناکات، بەڵکە گوتار خوڵقینەری سووژەکانە، بۆیەش مانای گوتارەکان نەک لەهەناوی وشەکان کە لەهەناوی کردەوەکان لەناو بەستینی پێوەندێ سیاسی- کۆمەڵایەتێکانەوە دێتە دەر، بەو پێیەش دەتوانی بڵیین کە دیکتاتۆرییەتی دەسەڵات لەناو کۆمەڵگای ئێران وەک گوتار خوڵقێنەری شۆرشە و لەئاستیکی تریشا شۆرش وەک گوتار خوڵقینەری ئاڵوگۆری و دەست بەدەست کردنی دەسەڵاتە لەناو کۆمەڵگا داخراوەکانا.

ئەگەر باوەرمان بەوە هەبێت کە دەست بە دەست بوونی دەسەڵات و گەریانی دەسەڵات رەمزی مانەوە و بەردەوام بوونی دەسەڵات و جەوهەری دەسەڵاتە، ئەوا دەست بە دەست بوون و گەریانی دەسەڵات بە دوو شیوە رووی دەدات:

 یەکەم : گەریان و دەسەت بەدەست بوونی دەسەڵات بەشیوەیەکی دیموکراتیک و ئازاد لەناو کۆمەڵگادا، لە وەها کۆمەڵگاگەلێک‌دا، دێموکراسی وەک گوتار خوڵقینەری ژینگەیەکی سیاسی- کۆمەڵایەتیە بە دوو تایبەت مەندی رکابەرێتی و وێک‌هەڵکردن، لەراستی‌دا گوتاری دێموکراسی بەستێنێک دەخوڵقێنیت کە هەم هێز و لایەنەکان بتوانن تیا  کێبرکێ بکەن و هەمیش پێش دەگرێت لە لێک بڵاو بوون و کەلێن کەوتنە نێوان دەسەڵات و کۆمەڵگا.

دووهەم: شۆرش، کاتێک لایەنێک دەسەڵات پاوان دەکات و دەست بەسەر دەسەڵاتا دادەگرێت و لایەنەکانی تری کۆمەڵگا بێ بەش دەکات لەدەسەڵات، لەراستی‌دا پێش دەگرێت بە گەریان و دەست بەدەست بوونی دەسەڵات و بەم شیوەیە نە تەنیا لەگەڵ کۆمەڵگا کە لەگەڵ جەوهەری دەسەڵات دەکەوێتە دژایەتی و بەوشێوەیە لەگەڵ دوو هێزی بەهێزی کۆمەڵگا و جەوهەری دەسەڵات دەکەوێتە دژایەتی و دووژمنایەتی و لەئاکام‌دا کۆمەڵگا بە شۆرش مەجالی دەست بەدەست بوون و گەریانی دەسەڵات دەخوڵقینێت، دیارە مەبەست لێرە چەندە بەڵک بوون یان چەندە بەسوود بوونی شۆرش نیە وەک پارادایمیک بۆ دەست بەدەست بوونی دەسەڵات، بەلکە لێرە دەرخستنی ئەو رووداوەیە کە رووی‌دەدات.

کۆماری ئیسلامی وەک دەسەڵاتیکی پاوانخواز و دیکتاتۆر هەر لەسەرەتای هاتنە سەرکاری، دەستی کرد بە پاوان کردن و دەست بەسەر دەسەڵات داگرتن و بەو شێوەیە مەجالی گەریان و دەست بەدەست بوونی دەسەڵاتی گرت، ئەگەرچی شۆرشی سالی ٥٧ لە ئێران وەک سووژە خۆی لەلایەن دیکتاتۆرییەتی دەسەڵاتی حەمەرەزای پالەوەی خوڵقا، بەلام دوایی خۆی وەک گوتارێك خوڵقینەری سووژەی نارزایەتی و دژکردەوەی کۆمەڵگا بوو بەدژ پاوان کردنی دەسەڵات و پێش‌گرتن لە گەریان و دەست بەدەست بوونی دەسەڵات. ئەگەرچی هەر لەیەکم رۆژهەکانی کۆدەتای کۆماری ئیسلامی بەدژ شۆرشی گەلانی ئیران لەساڵی ٥٧، دژ کردەوە و نارزایەتی زۆر خوڵقا، بەلام بەهۆی هیژمۆنی و تازە نەفس بوونی دەسەڵاتی ئیسلامی بەگشتی هەموویان سەرکووت کران، بەڵام ئەو سەرکووتە بێ‌گومان رواڵەت و فۆرمالیتە بوو واتە ئەوەی سەرووکت کرا پێکهاتەی رواڵەتی و فۆرمی رواڵەتی نارزایەتێکان و دژکردەوەکان بوون، بەڵام نارزایەتی وەک گوتار ماوە و هەرجارە لەفۆرم و قەوارەیکی نوێ‌دا و بەدژ  هێندێک سیاسەتی کۆماری ئیسلامی وەک کردەوە دەردەکەون، جار هەیە وەک نارزایەتی بەدژ کۆدەتای هەڵبژاردن، جار هەیە وەک بایکۆتی هەلبژاردن، جار هەیە وەک نارزایەتی بەدژ کووشتنی کۆڵبەر و داخستنی سنوور، جار هەیە وەک نارزایەتی سینفی و ........هتد دەردەکەونەوە، ئەگەرچی بیانۆکان بەرواڵەت جیاوازن بەڵام سەرچاوەی هەموویان دیکتاتۆرییەت و پاوان کردنی دەسەڵات لەلایەن کۆماری ئیسلامێوەیە و لەهەناوی هەمووشیان‌دا دژایەتی و خواستی لەناو چوونی کۆماری ئیسلامی بوونی هەیە و بزوینەری سەرەکیە.

ماوە چەند رۆژیکە نارزایەتیکان لەشاری کازروونی پارێزگای فارس سەری هەلداوەتەوە و کووشتەو بریندارێکی زۆری لیکەوتۆتەوە، ئەگەرچی رواڵەتی ئەو نارزایەتیانە دژکردوەی کۆمەلگا بۆ جیانەکردنەوەی هێندێک بەشی ئەوشارە و دەرکەوتنیان وەک شارستانە، بەڵام لەپەشت ئەو گەڵاڵەیە، دەستی نوینەری ئەو شارەی تیایە کەکەسیکی نزیک لە دەسەڵاتە و بەتەمایە بەو کارە دەنگی خۆی بۆ خولی داهاتووی پارڵمانی ئێران بەرێتە سەر، ئەوش لەوەرا سەرچاوە دەگرێت کە لە کۆمەڵگای ئیران بەهۆی غیابی حیزب و ریکخراوەی سەربەخۆ و کۆمەلگای مەدەنی و لەئاکام‌دا نوینەری راستەقینەی کۆمەڵگا، کەسانی حکوومی و خزمەتگوازی حکوومی دەبنە پارڵمانتار و بۆ کۆکردنەوەی دەنگی کۆمەڵگا لەجیات پلان و گەڵالەی کۆمەلگا تەوەرە و خزمەت کردنی کۆمەلگا روو دەکەنە هێندێک کردەوە کە ئەساسەن هیچ پێوەندیکی بەخزمەت کردنی بە کۆمەڵگا نیە، بۆیەش لەئەساس را سەرچاوەی ئەو نارزایەتیانە دیکتاتۆرییەت و دەسەڵاتی پاوانخوازە کە مەجالی دەرکەوتنی نوینەری راستەقینە و خزمەت‌گوازی کۆمەلگا نادات و بەو شیوەیە ئەگەرچی بیانووی رواڵەتی نارزایەتێکان دژایەتی لەگەل دابەش کردنی شاری کازروونە بەڵام لەئەساس و سەرچاوە‌را دژایەتی لەگەڵ دیکتاتۆرییەت و دەسەڵاتی پاوانخوازە.

برجام دو و نقش اصولگرایان

شاهو حسینی

هشت سال ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد و دهن‌کجیهای نظام حاکم بر ایران به ابرقدرتهای جهان و قطعنامەهای فلج‌کنندە از یک سو و درگیر شدن ایران در یک نبرد و رویارویی منطقەای با قدرتهای ثروتمندی همچون کشورهای عربی خلیج‌فارس، اسرائیل و آمریکا از سوی دیگر منجر بە ویرانی سیستم اقتصادی ایران گردید، روندی کە درنهایت گسترش و عمیق‌تر شدن فقر را در جامعە نهادینە کرد. بدنبال شکست این سیاستها هم در داخل و هم در خارج کە با تقلب انتخاباتی، کودتا، کشتار، شکجنە، تجاوز با شعارش عدالت، مهرورزی و خدمت بە مردم برجامعە تحمیل شدەبود، اما عملا آنچە کە بر سر جامعە گذشت بی‌عدالتی، دزدی‌و خشونت بود. در نهایت ایران را برسر میز مذاکرە با شیطان بزرگ کشاند و نرمش قهرمانانە رهبر جام زهری گوارا بە او نوشاند و برجام عملی شد، اما برجام نە منجر بە اعتماد ایران بە غربیها و نە موجب اعتماد غربیها بە ایران گردید و بە این ترتیب آمریکا از برجام خارج شد.

اگر از مجموعەای عوام فریبهای مسئولان حکومتی در داخل بگذریم کە تنها مصرف داخلی و جنبە عوام فریبانە داشت، یک سخن از رهبر ایران و یک سخن از جان بولتون در کنار تاکید دونالدترامپ بر ضرورت پای میز مذاکرە آمدن ایران می‌تواند نقشە راهی در اختیارمان بگذارد تا بتوان بەآیندە خروج آمریکا از برجام و نمایش مضحک اصولگرایان پی برد. یک روز پس از خروج آمریکا از برجام رهبر ایران در میانە سخنانی اعلام کرد کە دولت در مذاکرە با اروپائیها باید "تضمین"‌های لازم را بگیرد، این سخن سربستە اما باز نشد کە منظور از "تضمین" چیست؟ پس از آن بود کە جان بولتون اعلام کرد کە بیرون آمدن آمریکا از برجام بە معنای تلاش برای سقوط نظام و جنگ با ایران نیست و پس از آن نیز دونالد ترامپ بر ضرورت مذاکرەای مجدد جهت رسیدن بە توافقی جدید تاکید کرد، و این روند همە در زمانی در حال رخ دادن است کە امریکا در حال مذاکرە با کرەشمالی برسر برنامە اتمی است، مذاکراتی کە کرەشمالی شرط آن را گرفتن "تضمین" جهت خودداری از هرگونە اقدام خصمانە توسط آمریکا علیه کرەشمالی اعلام کردە.

 یادمان نرفتە کە ایران و اروپائیها در دورە محمد خاتمی در آستانە یک توافق خوب بودند اما همە دل و قلوەهایی کە خاتمی با کلینتون دمکرات دادە و گرفتە بود توسط جمهوریخواهان بەهم خورد و اروپایی کە تضمینهای لازم را بە ایران دادە بود، از هرم مذاکرات پایین کشیدە شد و آمریکا حاضر بەدادن هیچ تضمینی نشد و نتیجەاش ظهور احمدی‌نژاد اصولگرا و دهن‌کجیهای ایران بە غریبها شد، اما این بار ایران توان و مجال شکل‌دادن بە احمدی نژاد و دهن‌کجیهای دیگری ندارد و ترامپ جمهوریخواه نیک می‌داند کە اصلاح‌طلبان کارکشتە‌تر و دیپلمات‌تر از اصولگرایان هستند، بنابراین با آنها نمی‌توان بە معاهدەای مطلوب دست یافت، بنابراین همە آن دل و قلوەای کە با اوبامای دمکرات دادە و گرفتە بودند بهم خورد، در داخل نیز اصولگرایان زخم‌خوردە از اصلا‌ح‌طلبان کە بابرجام هرآنچکە در هشت سال احمدی‌نژاد رشتە بودند، پنبە شدەبود، بسیار ممنون و مدیون تصمیم ترامپ هستند.

بدون شک وضعیت اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایران آنچنان آشفتە است کە نظام را برلبە پرتگاه رساندە، درکنار تاکید همە پوزیسیون و اپوزیسیون سراسری بر از میان رفتن موجودیت ایران، یکپارچگی ایران و یوگسلاویزە شدن‌ در صورت تداوم این وضعیت،  حملات گستردە اسرائیل بە اهداف نظامی ایران در سوریە، مصادرە پترو دلارهای ایران کە جهت حمایت از هادی عامری بە عراق فرستادە شدە بود توسط حکومت حیدرعبادی، نزدیکی هرچە بیشتر آمریکا، اسرائیل و عربستان در منطقە خلیج فارس و گسترش نارضایتیها و اعتراضات در داخل، وضعیت را برای ایران هرچە بیشتر تهدید آمیز کردە، از سوی دیگر وزیر اقتصاد آلمان اعلام کردە کە در صورت گسترش تحریمهای وزارت خزانەداری آمریکا بە شرکتهای طرف قرارداد با ایران، آلمان نخواهد توانست اقدامی انجام دهد و این تلویحا بە معنای جا خالی دادن اروپائیها می‌تواند بە حساب بیاید، با این اوصاف می‌توان در آیندەای نەچندان دور شاهد دور جدید مذاکرات ایران با امریکا بود، مذاکراتی کە بەنظر می‌رسد بە مراتب جامع‌تر و فراگیرتر از برجام خواهد بود، اما در این میان ایران تنها دنبال یک "تضمین" جدی و سخت و سفت است و آن اینکە آمریکا دنبال تغییر رژیم در ایران نخواهد بود، آیا آمریکا این "تضمین" را خواهد داد؟ آیا ایران بە آمریکا اعتماد خواهد کرد؟ اگر ایران دنبال "تضمین" از قدرتهای بزرگ و از جملە امریکاست، آمریکا نیز خواستار و درصدد بازگرداندن ایران بە داخل مرزهای خویش و جلوگری از دست‌اندازی بە امنیت دیگر کشورهای منطقە است، این روند اجتناب‌ناپذیر دیالکتیک امنیت است کە اگر خواهان امنیت هستی باید امنیت دیگران را محفوظ بداری، آیا ایران با دشمن دیرینە و بهانە تداوم حکومت و دیکتاتوری خویش بر سر مجموعەای از اهداف بە نتیجەای خواهند رسید؟ بدون تردید همانگونە کە کرەشمالی پس از نزدیک بە هفت دهە دستان وزیرامورخارجە آمریکا را فشرد، ایران نیز می‌تواند با آمریکا بر سر مجموعەای از اهداف بە نتیجە برسد،  بەنظر می‌رسد اصل دینی تقیە این بهانە را برای حکومت فراهم خواهد کرد، اما افکار عمومی جامعە چگونە خواهد اندیشید؟ شاید افکار عمومی بەشدت مضطرب، ملتهب و نگران آیندە خود از هر حرکتی کە منجر بە گشایشی در وضعیت فعلی شود استقبال بکند. هر چە کە باشد بەنظر می‌رسد قهرمان دورآیندە برجام اصولگرایان خواهند بود، با توجە بە عدم مقبولیت و مشروعیت آنها و خوشحالی و پشتیبانی مردم از مذاکرات برجام در دورە حسن روحانی، آنها بە آن نیاز خواهند داشت برای بەدست گرفتن سکان هشت سالە قوە مجریە پس از حسن روحانی.

اما همە این روندها هیچ چیز را از تقابل مردم با نظام دیکتاتوری در ایران عوض نخواهد کرد، در هر شرایطی مردم خواهان دمکراتیزاسیون ایران هستند و خواهند بود. بازگشت ایران بە درون مرزهای خویش، گشایش در وضعیت معیشت و اقتصاد ایرانی کە دیگر همچون اوختاپوسی دارای دست و پاهایی فراوان و گسترش یافتە در منطقە نیست، اگرچە در کوتاە مدت خیال حکومت را از اعتراضات آسودە خواهد کرد، اما نباید فراموش کرد کە تحلیل تحولات ریشەای در اکثریت قریب بە اتفاق کشورهای توسعە و تغییر یافتە نشان می‌دهد کە تحولات در میزانی از رفاه و توسعە اقتصادی رخ دادە.

منبع: http://www.brwska.org/content-78.html