ناسیونالیسمی کوردی ئایدۆلۆژی یان گوتار؟

شاهۆ حوسێنی

پێشەکی:

بێ گومان هیچ ئایدۆلۆژیکی سیاسی هێندی ناسیونالیسم لەپاش مۆدێرنیتەی سیاسی کارتێکەری لەسەر ئاڵوگۆری کۆمەڵگاکان نەبوە، گەلێک شەر و تێکهەڵچوونی گەوەرە کە بەپشتیوانی ئایدۆلۆژی ناسیونالیسم سەری هەڵداوە و چ خۆراگری گەلێک و لەخۆبردووی گەلێک کە پێش‌کەش بە ناسیونالیسم نەکراوە. گرینگ‌ترین پرسیاری کە لەو ناوەدا دێتە گۆرێ پرسیارێکی ئانتۆلۆژیکە، واتە پرسیار لە چی بوونی ناسیونالیسمە، ناسیونالیسم چیە؟ لە وڵامی ئەو پرسیارەدا گەلێک پارادایم و وڵامی جۆراوجۆر دراوەتەوە، بەلام بەعام دوو روانگە لەمەر ناسیونالیسم لەئارادایە: روانگەیەک کە ناسیونالیسم بە ئایدۆلۆژی دەناسێت و وەک ئایدۆلۆژی سیاسی پێناسەی دەکات، روانگەیەک کە ناسیونالیسم بە گوتار و دیسکۆرسێکی کۆمەڵایەتی پیناسە دەکات کە دەرکەوتە و ئاکامی سیاسیشی هەبوە.

ئایدۆلۆژی(تەعبود هزری):

سادەترین مانا و پێناسەی ئایدۆلۆژی بریتیە لە کۆگشتیەک، نیزامێک یان سیستمێک لە باوەرە و ئایدەگەلێک کە وەک سەرچاوەی پاساو بۆ کردار و کردەوەکانی تاک و کۆمەڵگا هەژمار دەکرێت و بەکار دەبرێت (پین،١٣٨٩، مدخل ایدئولوژی). کاتێک ئەو سیستمە یان نیزامە لە باوەر و ئایدەگەلە دەبێتە ناوەرۆکی هزری رێکخراوەیەکی سیاسی کە ئامانج و مەبەستی وەدەست هێنانی دەسەڵات و مسۆگەرکردنی دەسەڵاتی سیاسیە، ئیتر دەبێتە ئایدۆلۆژێکی سیاسی. گرنیگ‌ترین تایبەت مەندی ئایدۆلۆژێ سیاسیکان کە ئەوان لە ئەندیشە و فەلسەفەی سیاسی جیا دەکاتەوە بریتین لە:

١_ ئایدۆلۆژی سیاسی تەنیا لەخۆگر و باوەرمەند بە یەک گێڕانەوە و یەک مێتۆدە. واتە گێڕانەوەیەکی فەرمی و تاک رەهەندی ڕەچاو دەکات.

2_ ئایدۆلۆژێ سیاسێکان هەموو کات فامی خۆیان لە هەموو بوارەکان دا وەک فامی کۆتایی و موتڵەق فەرز دەکەن و لەهەموو کەرەسەیەک بۆ پارێزگاری لەو فامە و بەرەنگاری لەگەڵ فامەکانی تر کەڵک وەردەگرن.

3_ ئایدۆلۆژێ سیاسێکان بەرامبەر و ئەوی تر بە دووژمن دەناسن و بەچاوی وەهمەوە دەڕواننە ئەوی تر.

4_ ئایدۆلۆژێ سیاسێکان بەهۆی وەهمی کەماڵ و پێگەیشتوویی و تێگەیشتوویی موتڵەق، خۆیان بەدوور لەهەرجۆرە خەتا و هەڵەیەک دەبینن، واتە خاوەنی وەهمی کەماڵ و بێ نیازن (ایگلتون، ١٣٨١، ل: ١٩-٢٠)

گوتار( تەعامولی هزری):

سادەترین مانا و پێناسەی گوتار(دیسکۆرس) بریتیە لە کۆگشتیەک لە نیشانەکان کە  بەهۆی پرۆسەی جومگەبەستن‌دا(مفصل بندی) و لە رەوتی ئەو پرۆسەیەدا مانا بەرهەم دێنن(توحیدفام و صالحی، ١٣٨٩،ل: ٦). دەشێ بگوترێت کە گوتار کۆگشتیەک لە هزر، باوەرە جوراوجۆرەکان و بۆچونە جیاوازەکانە لەسەر بابەت یان مەسەلەیەک کە بەهۆی جومگەبەستن لێک گرێ دەدرێنەوە و مانا و پێناسیەکی نوێ بەرهەم دێنن. ئەو لێک گرێ دانەوەیە بەهۆێ دالی ناوەندی گوتار مومکین دەبێت، نیشانەیەکی گرینگ و سەرەکی کە هەموو هزر و پارادایمەکان لەسەری کۆکن و خاڵی هاوبەش و لێک گرێ دەرەوەی هزرەکانە، واتە دالی ناوەندی گوتار: ئامانج، قەیران، خاڵ یان ئاسۆیەکی هاوبەشە کە هزر، بۆچون و نیشانە جیاوازەکان دەتوانێ لێک کۆبکاتەوە(هوارث،١٣٧٧)، دەشێ بگوترێت کە ئەگەر تایبەت مەندی گرینگی ئایدۆلۆژێ سیاسێکان مۆنۆلۆگ بوون، خۆ بەمحەکی موتڵەق فەرز کردن، حەول بۆ بەرهەم هێنانی مرۆڤی ئۆبژە، حەول بۆ مسۆگەر کردنی دەسەڵات و بە شێوەی راستەوخۆ بەگژ دەسەڵات دا ڕۆچوونە، ئەوا تایبەت مەندی گرینگی گوتار:  پلۆرالیزم، شەرعییەت دان بە بوونەکانی تر و روو لەکۆمەڵگا هەڵسوکەوت کردن و بەفەرمی ناسینی سۆبژێکتویتەیە.

ئانتۆلۆژی ناسیونالیسمی کوردی:

ئەگەر ناسیونالیسم لە رۆژئاوا وەک سەرچاوە، وڵامێکی بنچینەیی بوو بە قەیرانی شووناس کە مرۆڤ و کۆمەلگاکان هاوکات لەگەڵ پەرەی مۆدێرنیتە و دابڕان لە جیهان، فۆرماسیونی کۆمەڵایەتی کلاسیک و پێش مۆدێڕن تووشی هاتبوون، واتە ناسیونالیسم وڵامێکی مۆدێڕن بوو بە پرسیار لە چی بوونی مرۆڤ و وڵامیک بوو بە پرسیار لە ئانتۆلۆژی مرۆڤی مۆدێرن، بەڵام لە کۆمەڵگا نەریتێکان و شیوە مۆدێڕنەکانی رۆژهەڵاتی ناوین و یەک لەوان ئێران ناسیونالیسم گێڕانەوەیەکی سیاسی لە ئایینی نەریتی بوو بە مەبەستی سازکردنی کۆگشتی، یەکگرتوویی و ڕێکخستنی تاکەکان لەخزمەت بەرژەوەندی دەسەڵاتی سیاسی و ئیتنیکی حاکم بەسەر کۆمەڵگادا، لەو رەوتەدا نەتەوە وەک‌فۆرمێکی ڕواڵەتی دەبێتە جێگرەوەی ئیزەد، پەیکەرەی کۆمەڵگا جێگرەوەی کلیسا و دەسەڵاتی حاکم جێگرەوەی خوا(دی اسمیت، ١٣٩، ل: ١٩١)، لەوەها دۆخ و کەش و هەوایەکی کۆمەڵایەتی، کلتووری و سیاسی‌دایە کە ناسیونالیسمی کورد لەدایک دەبێت وەک دژکردەوەیەک بە دژ ئەو ناسیونالیسمە هێرشکار و داگیرکەرە، ئەو سەرهەڵدانەش تووشی هێرش دەبێتەوە و ناسیونالیسمی هێرشکاریش تووشی بەرپەرچ دانەوە، لەوەها دۆخ و کەشێک دایە کە بەرگری دێتە ئاراوە و ناسیونالیسم دەبێتە هەوێنی هزری و هارمۆنی بەخشی تاکەکان بۆ بەگژ هێرش‌کاردا چوونەوە، بەو شێوەیە ناسیونالیسم وەک ئایدۆلۆژی سیاسی سەرهەڵدەدات، بەڵام لەدرێژەدا ئایدۆلۆژیک بوونی ناسیونالیسم لەناو کوردیشا هەمان خسلەت و تایبەت مەندی هێرشکارانە و پاوانخوازنەی ناسیونالیسمی هێرشکار بەخۆیەوە دەگرێت و حەولی داخستنی هەموو دەرگاکانی دیالۆگ و تەعاموول لەگەڵ ئەوانی تر دەدات و ئەوەش تایبەت مەندی حاشا هەڵنەگری هەموو ئایدۆلۆژێ سیاسێکانە، رەوتی پاوان کردن و مۆنۆلۆگ بوونە لە ئاکام‌دا دابڕان لەناو کۆمەڵگادا بەرهەم دێنێت و بەهەمان خسلەتی ئایینی کۆمەڵگا کە غەیرەکان و ئەوی‌تری تەکفیر دەکرد بەهۆی خۆ بەپیرۆزی موتڵەق زانین، دەست دەکات بە تەکفیر و سڕینەوەی ئەوانی تر. ئەگەر کۆمەلگای کوردی و هەڵکەوتەکانی وەک نۆرمی ئاسایی و سرووشتی هەموو گوتارەکان کە سەرچاوەکەیان کۆمەڵگا و هەڵکەوتەکانە نە حیزبەکان، حەولی بەرهەم هێنانی گوتاریکی ناسیونالیستی نەدەن کە ڕەنگدانەوە و ئاوێنەی باڵانوێنی هەموو بوونە جیاوازەکانی ناو کۆمەڵگا بێت، ئەوا درێژەی ناسیونالیسمی ئایدۆلۆژیک خەسارەکانی بەردەوام دەبێت.

سەرچاوەکان

-           ایگلتون، تری(١٣٨١)، درآمدی بر ایدئولوژی، اکبر معصوم بیگی، تهران، آگه، چاپ اول.

-            پین، مایکل(١٣٨٩)، فرهنگ اندیشه انتقادی، از روشنگری تا پسامدرنیته، پیام یزدانجو، تهران، مرکز، چاپ چهارم.

-    توحیدفام، محمد و فاطمه صالحی (1389)، «گفتمان‌های متناقض سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران   ونومحافظه‌کاران آمریکا (1384-1376) ،فصلنامه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل.

-     دی اسمیت، آنتونی(١٣٩٤)، ناسیونالیسم و مدرنیسم: بررسی انتقادی نظریه های متاخر ملت و ملی گرایی، کاظم  فیروزمند، تهران، ابتکار نو.

-          هوارث،دیوید(١٣٧٧)، نظریە گفتمان، فصلنامه علوم سیاسی، ترجمە علی اصغر سلطانی، ش ٢